Bianconero

جدید ترین «نام گنجی را تکرار کنیم» را بخوانید.

سخن کم نظیر می نویسد ،و موثر ترین کاری ست که برای گنجی انجام می دهد ،به فکرم رسید یا مانیفست را و یا نوشته هایی وزینی مثل این را به زبان های دیگر ترجمه کنیم و در وب بگذاریم.به خصوص انگلیسی.لازم نیست که مدح اکبر باشد، می توان از تند ترین انتقاد ها هم برای ترجمه استفاده کرد.چون مهم به نظرم تکرار شدن نام اکبر است.این را به سخن خواهم گفت ،تا ببینم نظر او چیست.

من اما می خواهم روی یک نکته دیگرتمرکز کنم:
آن طور که من برداشت کردم سخن نیز موافق است با گنجی که :
کمترین فعالیت ها نیز ،اگر عوامل محیطی بر وفق مراد باشند، می توانند اثراتی شگرف بگذارند.
چیزی شبیه به «اثر پروانه ای»(1) .یادم است اول بار که اسم اش را شنیدم با خود گفتم چه اسم چرتی .بعد برایم توضیح دادند که علت این است که این تئوری می گوید حتی از بال زدن یک پروانه در تهران، ممکن است سیلی در مازندران جاری شود.

البته تشبیه اکبر به پروانه خیلی رمانتیک و یخ می شه.ولی به نظرم درست می آد که ، حتی اکبر ،تنها و یک تنه، امکان دارد که بتواند سرنوشت این نظام را به دست بگیرد.نمی خواهم در مورد شدت و قوت این احتمال بحث کنم.
اما بگذارید چیزی را توضیح بدهم:
در سیستم های آشوبناک(2) شما قادر به پیش بینی نیستید.اما دلیل اش بی نظمی ( یا به عبارت صحیح تر ، غیر قابل پیش بینی بودن) این سیستم ها نیست.علت، ناتوانی ما در در نظر گرفتن تمام پارامتر های موثر است.مثالی بزنم:
این که پیش بینی های هوا شناسی همیشه درست از آب در نمی آید ،و یا ناتوانی حتی دانشمندان مرکز کنترل طوفان های دریای کارائیب ، در پیش بینی رفتار طوفان های رده های بالا(مثل کاترینا) ، دلیل اش این است که همیشه پارامترهایی هستند که از قلم افتاده اند و یا ما قادر به اندازه گیری شان نیستیم.

سخن هم ،آن طور که من برداشت کردم،توضیح می دهد که کار اکبر ، یک از جان گذشتگی بر اساس اعتقاد راسخ به ارزش های درونی اش نیست.من البته تا پیش از این نوشته سخن چنین نظری داشتم.منظورم این است که در مختصات ذهنی من ، عمل اکبر کمی بی عقلی به نظر می آمد.یعنی برایش توجیهی پیدا نمی کردم.خوب سخن حالا می گوید که اکبر به دلیل منطقی دست به کار چنین کاری شده ،صد البته که من قانع شدم .
اما هنوز حرف دارم ،سخن درست می گوید که اکبر دلیلی منطقی دارد ،کافی ست با فرض صحت اعمال اثر پروانه ای بر سامانه هایی آشوبناک مثل جامعه انسانی ، به آن نگاه کنیم.اما آیا واقعاً مجموعه شرایط محیطی ، وضعیتی مساعد را برای این عمل متهورانه به تصویر می کشند؟به زبان دیگر ، آیا برداشت سخن چنین است که شرایط حال حاضر داخلی ایران ، و عرصه بین الملل طوری ست که با بال زدن پروانه ،طوفان شروع شود؟

من این طور فکر نمی کنم ، در حقیقت ،برای آزمایش این فرض ، باید ابتدا پارامتر های موثر را شناخت.
پارامتر ها داخلی و خارجی اند:
در داخل: همان طور که بارها سخن پیش از این نیز اشاره کرده بود، زمینه تغییرات اساسی ، واقعاً در ایران امروز ضعیف است.(تصور بکنید که نوک پیکان تکامل سیاسی جامعه ایرانی ، شکست خوردگان انتخابات اخیر اند.):
افول فرهنگ به قدری واضح است که حتی صلب ترین لایه های محافظه کار حاکم را به فغان درآورده.
زایش علمی در تقریباً تمام زمینه ها ، به قدری مختصر و قابل صرف نظر شده که می توان اصلاً آن را صفر حساب کرد.
امید به آینده چنان تیره و تار ست که شاید ذهن نگارنده را هم برای نوشتن این چند خط ملامت می کند!

به بیان دیگر ، باید دقت کنید که «اثر پروانه ای» در تمام سامانه های آشوبناک قابل تعمیم است ، به شرطی که به شرایط اولیه حساسیت نشان دهند.(یعنی متاثر از شرایط اولیه سامانه باشد).جامعه ایرانی چقدر آماده تغییر پذیری از شرایط اولیه است؟می توان امیدوار بود ، که روزی فرا رسد که حتی یک پروانه هم بتواند طوفان به پا کند(پایه انتقاد غیر متعارف همراهان دیروز اکبر ،از اصلاح طلبان امروزی و دیروزی تا روزنامه نگاران هم بند سابق اش) ولی امروز شاید برای این کار اندکی نامناسب باشد.

در عرصه بین الملل ، بی ثباتی جمهوری اسلامی ،با معیار های مدرن عرف در جهان ، بر کسی پوشیده نیست(لابد در یک کشور خیلی هم یک پارچگی و مصلحت اندیشی برقرار نیست که روی تمام چهره های قابل طرح جهانی را برای آزاد سازی یک زندانی اندیشه ، زمین می اندازد).اما باز این سئوال پیش می آید که آیا عمل اکبر ، توانسته اراده خارجی را برای ایجاد تغییر در نظام حکومتی ایران تحت تاثیر قرار دهد؟
فراموش نکنید که اکبر در مانیفیست اش ، روی سخن اش به همه اهل اندیشه از هر ملیتی ست.و در نامه های آخر اش از زندان ، همواره دنیا را مخاطب خود قرار می داد.اما به راستی عمل اکبر توانسته آشوبی به پا کند که جهان را در نوردد؟

این ها سئوال هایی ست که اگر وجود اکبر بیرون از زندان بود، مسئول پاسخ اش خودش بود.اما حال که سوگمندانه او را بیرون و در جمع خود نداریم ، برای همه هم فکران اکبر مفید خواهد بود که پاسخی در خور برایش بیابند.



1.Butterfly Effect
2.Chaotic Systems